مجله یافته های نوین زمین شناسی کاربردی
پیاپی 8 (پاییز و زمستان 1389)

میگماتیت های منطقه سیمین-ابرو در جنوب شهر همدان، در بخش شمال غرب نوار سنندج-سیرجان قرار دارد. میگماتیت های منطقه به دو گروه اصلی: (1) میگماتیت های آندالوزیت- سیلیمانیت- فیبرولیت دار منطقه سیمین، (2) میگماتیت های کیانیت دار منطقه ابرو- خاکو-دره مرادبیگ تقسیم می شوند. میگماتیت های منطقه سیمین بیش تر فابریک استروماتیک و چین خورده دارند، ترکیب لوکوسوم آن ها بیشتر ترونجمیتی و کوارتزی است، و دمای تشکیل آنها 663 درجه سانتیگراد، و فشار تشکیل آنها حدود 4/3 کیلوبار است. میگماتیت های منطقه ابرو-خاکو معمولا«فابریک دیکتیونیتیک دارند، ترکیب لوکوسوم آنها بیش تر آلکالی گرانیتی است، دمای تشکیل آنها 647 درجه سانتیگراد و فشار تشکیل آن ها حدود 3/4 کیلوبار است. مجموعه میگماتیت های منطقه در حضور سیالات H2O و CO2 با ترکیب 8/0 = a H2O، در یک پهنه برشی، هم زمان با تکتونیک ایجاد شده اند. همچنین میگماتیت های منطقه در اثر فرایند های تفریق دگرگونی و در شرایط زیر منحنی ذوب تشکیل گردیده اند.

یک سری از عناصر و کانی های صنعتی مشاهده شده در منطقه نظیر: آهن، مس، کبالت، وانادیوم، روی، توریم و اورانیوم از لحاظ گستردگی و فراوانی قابلیت استخراج را ندارند. البته عنصر طلای موجود در منطقه، عناصری نظیر کروم، نیکل، اسکاندیوم، آرسنیک و مولیبدن و کانی های مفیدی همچون پرهنیت و زئولیت ارزش بررسی گسترده تر را دارند.

سنگ های آذرین با ساخت بالشی و رگه های زئولیتی بخش اعظم گستره مورد مطالعه در جنوب املش از استان گیلان را تشکیل می-دهند. سنگ های کربناته و رسوبات سازند شمشک با سن ژوراسیک زیرین و سنگ های آذرین با سن کرتاسه بالایی درمجموع بیش از90% برونزد سنگ ها را تشکیل می دهند. برای بررسی پتانسیل های اقتصادی منطقه، نمونه برداری از رسوبات آبرفتی و واحد های سنگی در مساحت2Km 100 انجام شده است. دربیش تر مناطق نمونه برداری، سنگ های اطراف شامل گدازه های زیردریایی بازیک، سنگ های هیالوکلاستیک، به طور محلی با ساخت بالشی و دایک های تغذیه ای بازیک هستند. در این پژوهش اطلاعاتی از 21 نمونه برداشت شده از رسوبات آبرفتی در پی یک اکتشاف مقدماتی جمع آوری شده است. نتایج ژئوشیمی و آنالیز ICP شامل تعدادی از عناصر می باشد که حاکی از یک سری از آنومالی های مثبت مانند روی و طلا می باشد. 5 نقشه از آبراهه های محدوده مورد مطالعه برای تعیین آنومالی های منطقه با مقیاس1:50000 تهیه گردیده است که شاخص ترین آنومالی، مربوط به طلا و روی می باشد.

انتخاب و دقت روش های مناسب پهنه بندی و تهیه نقشه تغییرات ویژگی های کیفی آب های زیرزمینی بستگی به شرایط منطقه و وجود آمار و داده های کافی در آن دارد، که انتخاب صحیح آنها گامی اساسی و مهم در مدیریت منابع آبی منطقه به شمار می رود. هدف از انجام این پژوهش تعیین مناسبترین روش میان یابی به منظور بررسی و تحلیل مکانی مقادیر pH، TDS وEC آب های زیرزمینی دشت مازندران بود. بدین منظور، پس از انتخاب800 نمونه آمار چاه های موجود در منطقه و بررسی داده ها از نظر نرمال بودن، از داده ها متوسط گیری شد و سپس به صورت نقطه ای وارد محیط GIS گردید. پس از آن برای بررسی و انتخاب مناسبترین روش درون یابی از روش های زمین آمار مانند کریجینگ ساده (SK)، کریجینگ معمولی (OK) و کریجینگ عمومی (UK) و روش های معین مانند عکس فاصله (IDW) با توان های 1 تا 5، توابع پایه شعاعی (RBF)، تخمینگر موضعی (LPI) و تخمینگر عام (GPI) استفاده شد. نتایج نشان دادند که در بین روش های مختلف، روش کریجینگ معمولی جهت تهیه نقشه تغییرات EC و TDS به ترتیب با RMSE برابر 2/551 و 7/371 و روش کریجینگ ساده با RMSE برابر1063/0 جهت تهیه نقشه تغییرات pH در منطقه مناسب ترین هستند.

کاربرد روش های لرزه نگاری در شاخه های متعددی مانند مهندسی معدن، ژئوتکنیک، شهرسازی و تونل سازی رو به افزایش است. پژوهشگران متعددی ارتباط میان سرعت موج P با سایر خصوصیات فیزیکی و مکانیکی سنگ را بررسی و روابط آن ها را برای پیش بینی غیرمستقیم ارائه نموده اند. در این بررسی از مجموعه داده های حاصل از نمونه های اشباع سرعت موج P، وزن واحد حجم و مقاومت فشاری تک محوری ساختگاه سد رودبار لرستان که بر روی سازند دالان قرار دارد، برای بررسی ارتباط سرعت موج P با وزن واحد حجم و تخلخل و نیز مقاومت فشاری تک محوری استفاده شده است. مقدار سطح معنی داری و t روابط خطی به دست آمده از بررسی این روابط در دو روش آماری و شبکه عصبی، نشان می دهد تخلخل در سرعت موج P موثرتر از وزن واحد حجم می باشد. در این راستا مقایسه مقدار R2 و آماره آزمون روابط خطی و غیرخطی نشان می دهد، معادله خطی به دست آمده از شبکه عصبی مطلوب تر از سایر روابط است. در بررسی مقاومت فشاری تک محوری با سرعت موج P، مقایسه معادله خطی هر دو روش آماری و شبکه عصبی بیانگر این مطلب است که مقاومت فشاری تک محوری 011/0 تا 012/0 برابر سرعت موج P می باشد. روابط غیرخطی توانی به دست آمده مقدار R2 را در روش آماری و شبکه عصبی به ترتیب 981/0 و 998/0 به دست داده است. به طورکلی مقدار R2 و آماره آزمون در بررسی ارتباط سرعت موج P با وزن واحد حجم و تخلخل و نیز مقاومت فشاری تک محوری با سرعت موج P، نشان می دهد عملکرد شبکه عصبی در پیش بینی این روابط مطلوب تر از روش آماری است.

شناخت شرایط زمین شناسی محلی، تعیین ویژگی های فیزیکی و مکانیکی خاک جهت ارزیابی پایداری شیب ها ضروری است. حضور کانی های رسی، تغییرات رطوبت خاک، فشارآب منفذی، پایین بودن مقاومت برشی خاک و شیب تند دامنه ها از مهم ترین عواملی هستند که پایداری شیب های خاکی را در هر منطقه تهدید می کنند. در این مقاله با انجام مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی و با استفاده از نرم افزار اسلاید (Slide) موضوع پایداری شیب های خاکی جنوب غرب همدان (حد فاصل گنجنامه تا شهرستانه) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. رخنمون های سنگی منطقه را توده سنگ های گرانیتی و هورنفلسی تشکیل می دهند. خاک های باقی مانده مسیر مورد مطالعه حاصل هوازدگی این سنگ ها هستند. چشمه های موجود از نوع گسله و تماسی می باشند. کمینه دبی چشمه ها 25/0 و بیشینه 7 لیتر بر ثانیه می باشد. کانی رسی غالب در اکثر نمونه ها ایلیت است. خاک های مورد مطالعه مطابق رده بندی یونیفاید، در رده SM قرار دارند. در این پژوهش با استفاده از نرم افزار اسلاید (Slide) ضرایب اطمینان شیب ها در شرایط استاتیکی و دینامیکی محاسبه شده و شیب های منطقه در سه گروه (1) شیب-های پایدار در حالات استاتیکی و دینامیکی، (2) شیب های ناپایدار در حالات استاتیکی و دینامیکی و (3) شیب های پایدار در حالت استاتیکی و ناپایدار در حالت دینامیکی دسته بندی شده اند. با توجه به رده بندی صورت گرفته روش های لازم جهت پایدارسازی مناطق مستعد لغزش ارائه گردیده است.

با توجه به اهمیت سدها به عنوان منابع حیاتی تامین آب هر کشور و لزوم رعایت آئین نامه ها و مقررات مربوطه در احداث سد ها، موضوع ایمنی این گونه سازه ها از دیدگاه زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیک اهمیت بسیاری دارد. در این راستا، موضوع مطالعه شیروانی های خاکی و یا سنگی موجود در ساختگاه سد از اهمیت بالایی برخوردار بوده و می تواند به عنوان یکی از مهم ترین مسائل در طراحی و بهره برداری از سد به شمار آید. برای تحلیل پایداری، روش های مختلفی وجود دارد که از آن جمله می توان به روش های مبتنی بر تحلیل های ریاضی، روش های تجربی و مدل سازی های عددی اشاره کرد. از میان روش های ارائه شده جهت تحلیل پایداری شیب های سنگی، مدل سازی عددی می تواند از کارایی بهتری برخوردار باشد. روش عددی برای مدل سازی، بر اساس ساختاری یا غیر ساختاری بودن نوع شکست و با توجه به پیوسته یا ناپیوسته بودن محیط می تواند متفاوت باشد. به دلیل اینکه محل در نظر گرفته شده جهت احداث نیروگاه سد سیمره به دامنه شیبدار دارای پتانسیل ریزش نزدیک می باشد، لذا تحلیل پایداری این شیروانی و تامین ایمنی محل احداث نیروگاه ضروری می باشد. در این تحقیق با توجه به وضعیت محیط از نظر ناپیوستگی ها، تحلیل پایداری به کمک روش عددی المان مجزا و با استفاده از نرم افزار UDEC(V.4.0)، انجام شده است. تحلیل فوق در دو حالت الاستیک و الاستوپلاستیک برای شیروانی مورد نظر صورت پذیرفته است. با توجه به نتایج حاصل، فاکتور ایمنی محاسبه شده بزرگتر از فاکتور ایمنی مجاز بوده، بنابراین شیروانی مورد مطالعه پایدار ارزیابی می شود.